Stenen kopen
In het begin van mijn gemmologische interesse (we hebben het dan over voorjaar 2018) wilde ik zo snel mogelijk een beetje een verzameling opbouwen. Diverse kleuren en slijpvormen van CZ zijn dan natuurlijk erg handig. Ik bestelde daarom bij aliexpress verschillende setjes met peertjes, princessjes (“vierkantje” of “carré”, ik prefereer het anglicisme “princess”) en rondjes. Prijs was inderdaad niet hoog. Na een paar weken werden ze geleverd. Als je jezelf afvraagt waarom ik dit niet in Nederland koop? De leveranciers hier hebben nauwelijks goed materiaal van een beetje formaat.
Bij binnenkomst leek alles in orde. Stenen zagen er goed uit, veel flonkering (“vuur”) dat typisch voor CZ is. Een van de meest kenmerkende eigenschappen van CZ is het soortelijk gewicht (het gewicht van het materiaal ten opzichte van water). Dit is ongeveer 5,6 .. 6,0. Veel hoger dan andere edelstenen (diamant heeft bijvoorbeeld 3.52). De eerste steen die ik checkte was een olijfgroene princess, keurig 5,9. Dat zat dus wel goed.
Toen een roze peer. Meting: 4,2. Dat klopt niet. Check en hercheck. Vraag gesteld aan de leverancier die maanden later terug kwam dat het echte CZ was, en ik dus niet wist waar ik het over had. Zaken doen met Ali blijft altijd een genoegen als het om specialistische materie gaat.
Ik accepteerde maar dat het was zoals het was. De steentjes in een doosje gelegd en gedacht dat ik het nog eens goed zou bekijken als ik meer wist.
Cubic Zirconia (dit is eigenlijk een engelse term, maar het Nederlands “Zirkonia” leidt tot verwarring met andere mineralen) is een oxide van Zircoon, vermengd met Calcium- of Ytriumoxide, eventueel aangevuld met metalen voor de kleuring. Het wordt gevormd door poeder van Zirkoonoxide te laten smelten bij ongeveer 2500 0C, en dan af te laten koelen. Calcium of Ytrium wordt toegevoegd om het kristal goed uit te laten kristalleren tijdens dit proces. Ondanks (of juist dankzij) dat CZ goedkoop is, is er veel onderzoek naar gedaan. CZ is tegenwoordig meestal helemaal helder, te verkrijgen in allerlei kleuren, en is daarnaast ook hard en sterk. Ideaal! De prijs is ongeveer $0,04 tot $0,08 per gram onbewerkt kleurloos materiaal.
Stenen controleren
Onlangs kwam ik het doosje weer tegen en besloot om voor eens en altijd te bepalen wat de stenen nu precies zijn. Ik heb een ruime hoeveelheid echte CZ van hetzelfde formaat in mijn verzameling zitten, dus kan goed vergelijken.
Soortelijk gewicht
Het soortelijk gewicht van bijna alle steentjes ligt rond 4,2 +/- 0,1; dus tussen 4,1 en 4,3. Alleen de olijfgroenen zijn veel hoger: 5,92 +/- 0,1. Glas heeft een soortelijk gewicht zo tussen 2 en 4,2.
Insluitsels
Een van de kenmerken van glas zijn luchtbelletjes als insluitsels. Ik kwam het maar in een enkel steentje duidelijk tegen. Het productieproces hiervan is waarschijnlijk sterk geoptimaliseerd. Een andere steen heeft een sliertje luchtbelletjes. Of dit karakteristiek voor glas is weet ik niet, maar in CZ zou het niet voor mogen komen. Alhoewel deze insluitsels naar glas wijzen, is het ontbreken ervan in de meeste stenen van mijn sample een te zwakke indicatie voor de identificatie als glas.
Brekingsindex
Normaal gesproken biedt de refractometer uitkomst (Een refractometer is een apparaat om een bepaalde optische eigenschap van mineralen te bepalen, lees hier er meer over). CZ heeft een index die zodanig hoog is dat die niet kan worden gemeten met de standaard apparatuur, glas daarentegen zou prima zichtbaar moeten zijn. Helaas laten de stenen slechts vage ondefinieerbare lijnen zien. Dus toch CZ? Waarschijnlijk niet, de refractometer vereist rechte oppervlaktes, en glas kan bij het afkoelen enigzins krimpen, waardoor meer holle vlakjes ontstaan. Wat het ook is, de refractometer biedt geen soelaas.
Nog eens goed kijken door de microscoop
Tenslotte de steen weer onder de microscoop gelegd en gaan draaien en belichten om te zien of er wat opviel. Uiteindelijk blijken er toch duidelijke verschillen te zijn tussen echte CZ en de andere stenen. Als eerste de peer, en daarna de princess. De niet-CZ heeft duidelijk gebogen schaduwlijnen, dat betekent dat het materiaal veel minder gelijkmatig is. Dit is een indicatie voor afkoelen en typisch voor glas. Tijdens het stollen ontstaan stroomstructuren, die ook goed zichtbaar zijn in natuulijk glas zoals moldaviet.
De finale test: hardheid
Als laatste stap heb ik de gemmologische hoofdzonde begaan, ik heb een van de princessjes onderworpen aan een hardheidstest met kraspennen. Dit is een destructieve test waar ik deze steen aan heb opgeofferd. Resultaat: hardheid rond de 6. Dit is het definitieve bewijs dat de identificatie als glas correct is. Echte CZ geeft geen krimp bij pennetje 6. Pas bij 8 gaan daar de scherfjes er een beetje af.
Conclusie
Ik kan nu met zekerheid zeggen: het meeste materiaal is gewoon glas, met twee CZ exemplaren erbij. Ik denk dat de leverancier ooit met echte CZ was begonnen, maar later dacht dat er snellere winst was te halen. Grappig dat bijmenging niet alleen met diamant en synthetische versie plaatsvindt, maar ook met die CZ-jes en glas.
Ik had het natuurlijk allemaal kunnen weten, de titel was letterlijk: .”10 Pcs 6-12 Mm Similisteen Vierkante Vorm Briljante Multicolor Groter Zirconia Stenen Losse Cz Shiny Sieraden maken Gems”. In mijn naiviteit dacht ik dat “Simili” erop duidde dat CZ een simulant voor andere stenen is, maar bedoeld was natuurlijk: dit zijn simulanten voor CZ.
Dit is een charmante conclusie, en legt het probleem weer terug bij mezelf. En toch wringt het. Want waarom zou je echte CZ toevoegen aan je parcel. En waarom reageerde de verkoper zo gepikeerd toen ik in de review aangaf dat het glas in plaats van CZ was?
Het gekke is, als het als glas was verkocht had ik het heel mooi glas gevonden.
--
